Zoektocht

Waar te beginnen met onderzoek naar familiegeschiedenis

Kinderen, kleinkinderen & familieleden van Nederlandse Civiele Collaborateurs, maatschappelijk bestempeld als ‘foute’ ouders, en Duitse militairen kunnen vele redenen hebben om te achterhalen hoe ‘het’ precies zat. De vragen zijn uiteenlopend, van ‘wat is de identiteit van mijn biologische vader’ of ‘heeft mijn vader ook mensen vermoord’ tot ‘heeft ze veel van hem gehouden’ en ‘waarom heeft hij het niet verteld’. Over het doen van onderzoek naar antwoorden hierop, leest u hieronder meer.

Het verzamelen van aanwijzingen in kleine kring

Onderzoek begint meestal gewoon bij u thuis. Met het stellen van vragen aan ouders & familieleden, het doorbladeren van brieven en fotoboeken of het bellen naar een broer/zus over wat zij nog weten. Dat klinkt gemakkelijker dan het is. Juist in gezinnen waar heel lang is gezwegen, is het erg moeilijk om het verleden te bespreken. Het levert vaak sterke emotionele reacties op en herinneringen aan-, of interpretaties van gebeurtenissen uit het verleden. Daarom wordt het gesprek vaak uitgesteld, soms zo lang dat het door overlijden of ziekte niet meer kan worden gevoerd.

Het bespreekbaar maken van het verleden levert zeer uiteenlopende resultaten op. Soms sluiten bij de eerste poging alle deuren om voor altijd dicht te blijven. In andere gevallen kan het juist leiden tot een beter begrip en daardoor betere relaties tussen familieleden. Hoe het uitpakt is nooit te voorspellen. Er zijn ook bijzondere omstandigheden als ouderdom en ziekte die onverwacht en ongevraagd het oorlogsverleden in de actualiteit kunnen brengen. Wat te doen als grootvader in het verpleegtehuis NSB-liederen gaat zingen, antisemitische opmerkingen maakt of herinneringen aan het front gaat delen? Dat komt voor en heeft complicaties voor medebewoners, familie en personeel die niet genegeerd kunnen worden.

Het bespreekbaar maken van het oorlogsverleden in familiekring kan erg moeilijk zijn of zelfs zeer pijnlijk, daarentegen kan het veel informatie uit eerste hand opleveren. Er zijn helaas meer situaties bekend van mensen die er spijt van hebben niets te hebben gevraagd toen het nog kon, dan van mensen die er spijt van hebben het verleden wel bespreekbaar hebben gemaakt. Bespreking met familie en bekenden is de eerste belangrijke vorm van onderzoek voor wie meer over het verleden wil weten. In bibliotheken en archieven is in het beste geval slechts een beperkt aantal gegevens te achterhalen. Bovendien levert bespreking in kleine kring vaak verrassende gezichtspunten, details, herinneringen, interpretaties en daarmee samenhangende discussies op. Jaartallen, poststempels en namen van personen, landen, plaatsen en organisaties zijn niet alleen van belang voor een beter begrip van het verleden, maar ook voor eventuele aanvullend onderzoek.

CABR-dossier aanwezig?

Dien een inzageverzoek in bij het Nationaal Archief. Dat kan heel makkelijk via het invullen van een CABR-formulier wat op de website staat vermeld. Er wordt dan eerst gekeken of er een CABR-dossier is vastgelegd van de betreffende persoon:

CABR-dossier opvragen

Na de Tweede Wereldoorlog werden ruim 300.000 Nederlanders onderzocht in verband met de bijzondere rechtspleging. Zij werden verdacht van samenwerking met de Duitse bezetter, verraad, NSB-lidmaatschap of het in dienst treden bij het Duitse leger. Veel van deze mensen komen voor in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Het betreft zowel mensen die tot een straf zijn veroordeeld, als mensen van wie is gebleken dat de verdenking ongegrond was.

U kunt ook kijken of er informatie beschikbaar is via de webpagina’s over Nederlands Beheer Instituut (NBI). Hier kunt u via de optie ‘Hoe zoekt u in NBI-archief?’ op basis van achternaam en voorletters en woonplaats (destijds) bekijken of daar een dossier is van de persoon waar u naar op zoek bent. In deze dossiers kan al informatie zitten die voor uw onderzoek van belang kunnen zijn.