Don Bamberg – Dossier NN – Nacht unde Nebel – Spoorloos in Hitlers derde Rijk

Auteur: Don Bamberg
Hardcover: 320 pagina’s
ISBN 9789491088018
Uitgave oktober 2010
Dossier NN is te bestellen via: info@oktober44.nl
Stichting Oktober ’44

DOSSIER NN – NACHT UNDE NEBEL – Spoorloos in Hitlers derde Rijk

Boek waarin de uit Den Haag afkomstige Don Bamberg zijn oorlogservaringen beschrijft. Bamberg overleefde maar liefst elf concentratiekampen.

In 1941 werd Don Bamberg door een Duits militair tribunaal ter dood veroordeeld wegens spionage. De executie door het vuurpeloton bleef uit en na een verblijf van dertien maanden dodencel werd het vonnis omgezet in een executie in etappen. Er volgde een tocht door elf beruchte concentratiekampen als Nacht und Nebel gevangene. Hiertegen kon slechts één wapen worden gehanteerd: de wil om te overleven!

De nu 91-jarige Don Bamburg overleefde een groot aantal concentratiekampen. In 1941 werd hij al gearresteerd vanwege spionage voor het verzet. Voordat hij zijn reis langs elf concentratiekampen begon, zat hij gevangen in het Oranjehotel te Scheveningen en op de Weteringschans te Amsterdam waar hij moest verschijnen voor een militair tribunaal. Daar hoorde hij de doodstraf tegen zich eisen. Na een verblijf van dertien maanden in de dodencel, werd hij overgebracht naar Kamp Amersfoort waar zijn verdere reis begon als Nacht und Nebel-gevangene, wat zou betekenen: executie in etappen.
Don Bamberg overleefde de verschrikkingen van kampen als Buchenwald en Natzweiler, Dachau. Ook overleefde hij een dodentransport van vier dagen en nachten in een open kolenwagon.

Dossier NN

Als Don Bamberg aan het eind van de oorlog tegenover een Amerikaanse kolonel zit, vraagt die hem hoe het mogelijk was, dat vele duizenden mensen gevangen werden gehouden door een klein groepje gewapende Duitsers, is het een onmogelijk zaak dat uit te leggen:

‘Hoe zou ik deze man die het begrip concentratiekamp alleen maar van horen zeggen kende, aan zijn verstand moeten brengen hoe de werkelijkheid was? Hoe zou ik hem kunnen laten begrijpen, dat het concentratiekamp systeem de geest vaan de mens brak? Hoe het alle kracht verlamde en zelfs op den duur vernietigde?’

De lezer is dan al bijna op het einde van het boek dat Don Bamberg geschreven heeft over zijn reis langs al die kampen, elf in totaal. Het is een ongelofelijk verhaal. Inderdaad: hoe kun je dat vertellen.
En: hoe kun je het lezen…
Het is soms een ontroerend verhaal als de vriendschap door de onmenselijke taferelen doorbreekt en onze verteller op de been houdt, maar veel vaker is het een verschrikkelijk verhaal, dat je zo hard raakt dat je soms niet verder kunt lezen.

Don Bamberg heeft een Engelse moeder, groeide op in Wenen, vanwaar het gezin uitweek naar Nederland. Hij diende in het leger, toen de oorlog uitbrak, en werd vrij snel na de capitulatie benaderd door dienstmakkers, die hem overhaalden mee te doen in het verzet.
Door verraad belandt hij in het Oranjehotel in Scheveningen, en in augustus 1941 wordt hij door een Duits militair tribunaal veroordeeld tot de dood. Na dertien maanden in de dodencel begint de tocht langs de kampen, beginnend met Kamp Amersfoort. Hij komt in Buchenwald, Dachau en Neuengamme, maar ook het onbekendere kampen Gross Rosen en Natzweiler. Deze twee laatste kampen waren opgezet om de politieke gevangenen, de Nacht und Nebel veroordeelden, te laten werken op een hongerdieet, zodat ze bij bosjes stierven. In het kamp verbleven zijn niet alleen letterlijk in de nevel die tegen de berg hing, maar ze verdwenen ook: hun familie hoorde nooit meer iets van hen.
Don Bamberg overleeft samen met vriend Herman een dodenmars, een reis in een trein, onbeschrijflijk zo erg is dat… En steeds weet hij te voorkomen dat hij een Muzelman wordt:

‘De afgebeulde, ondervoede en tegen kou onvoldoende beschermde gevangene verliest zoveel gewicht dat hij zijn reserves aan vet verbruikt, en zijn spierkracht. Een belangrijke omstandigheid hierbij is het geestelijk en moreel verval waarmee de lichamelijke aftakeling gepaard gaat: hij is letterlijk en figuurlijk helemaal uitgeperst, komt langzaam vooruit, kijkt met strakke blik, en heeft een uitdrukkingloos gezicht. ‘

En zo redt hij het tot de Russen komen, die hem en zijn vriend Herman bij de Amerikanen brachten.
In nu, anno 2011, leeft deze man nog, 91 jaar oud. De Duitsers hebben hem er niet onder gekregen. Helaas is hij een uitzondering…

Bij de uitgave van dit boek werd hem gevraagd waarom dit boek nu weer uitgegeven werd?

”Ik was jaren na de oorlog nog zo met alle gebeurtenissen in de kampen bezig, dat mijn vrouw me het advies gaf ze op te schrijven. In 1985 is een deel van mijn verhaal als boek in kleine oplage uitgekomen, maar dat heeft de publiciteit niet gehaald.
Ik denk dat men in die tijd oorlogsmoe was. Dit jaar raakte ik in contact met twee onderzoekers van de Puttense stichting Oktober 44. Zij wilden mijn boek uitgeven en hebben het aangevuld met documenten gevonden in Duitsland.”

Het boek Dossier NN is al eerder uitgegeven. De heruitgave is tot stand gekomen door een ontmoeting die Don Bamberg vorig jaar had met de kleindochter van Cor van Drie, een van de zeshonderd mannen die tijdens de razzia van Putten werd weggevoerd. Cor van Drie werkte tijdens de oorlog enkele weken samen met Don Bamberg in het kamp Engerhafe. Van Drie overleed daar aan dysentrie. Tijdens de ontmoeting met Van Drie’s kleindochter werd duidelijk dat de eerste uitgave van Dossier NN sterk was ingekort door de toenmalige uitgever. Reden voor Gert van Dompseler en Pieter Dekker van Stichting Oktober 44 om het boek opnieuw uit te geven, maar nu in zijn totaliteit, aangevuld met feiten die pas bekend werden na de eerste uitgave. Deze heruitgave bevat ook een kort verhaal dat Don Bamberg schreef naar aanleiding van zijn terugkeer naar kamp Engerhafe in 1991.

Het boek is voorzien van documenten die gevonden zijn in het archief van het ITS in Bad Arolsen in Duitsland.