Expositie: Geaarde kunst. Door de Staat gekocht ’40-’45
Karel Appel, winterlandschap, 1942. Olieverf op doek. Collectie RCE.
Expositie: Geaarde kunst. Door de Staat gekocht ’40-’45. Met werk van onder andere Karel Appel, Maurits Escher, Pyke Koch, Willem van Konijnenburg, Gerard Röling, Jan Sluijters en vele anderen.
Te bezichtigen in de Periode: 17 februari t/m 24 mei 2015
Museum Arnhem
Met een unieke tentoonstelling zal Museum Arnhem een krachtige en representatieve selectie tonen uit een kunstverzameling die tijdens een donkere periode in de Nederlandse geschiedenis bijeen werd gebracht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kocht de Nederlandse Staat meer kunst dan ooit te voren. Na de bevrijding werd de collectie opgeslagen in depots, inmiddels beheerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Nu, zeventig jaar na de bevrijding, is het tijd om de geaarde kunst, als tegenstelling van ‘entartete (ontaarde) Kunst’, in samenhang aan het publiek te tonen. Op 15 februari 2015 opent minister Jet Bussemaker (OCW) de tentoonstelling Geaarde Kunst. Door de Staat gekocht ’40-’45. Vanaf 17 februari is de tentoonstelling door het publiek te bezoeken.
De tentoonstelling, in samenwerking met de RCE, is om meerdere redenen uniek en vernieuwend. Museum Arnhem maakt deze ‘oorlogscollectie’ voor het eerst in de geschiedenis voor een groot publiek zichtbaar. De problematiek rondom de Tweede Wereldoorlog zal met nuance worden behandeld en doorbreekt het gangbare zwart-wit denken. De tentoonstelling durft vragen te stellen die tot nu toe liever vermeden werden: Waarom is veel van deze in de oorlog aangekochte collectie tot nu toe uit de openbaarheid gebleven? In hoeverre zijn deze werken bedoeld als een vorm van propaganda en waarin schuilt die propaganda dan? Zijn deze kunstwerken schuldig of besmet, en kan een kunstwerk überhaupt schuldig of besmet zijn? Weerspiegelt de collectie niet gewoon de smaak van Nederland van toen en nog altijd?
De collectie
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten (DVK) verantwoordelijk voor kunstaankopen van de Nederlandse Staat. Daarnaast installeerde de NSB-er Tobie Goedewaagen (1895-1980) de Kultuurkamer, waarbij een kunstenaar aangesloten moest zijn om zijn beroep te kunnen uitoefenen. Er bestond tijdens de bezetting een sterke voorkeur voor (neo)realistische taferelen die het Holland dat de bezetter voor ogen had benadrukten. De belangrijkste genres hierbij waren voorstellingen uit de natuur, zoals Hollandse landschappen, zee- en riviergezichten, stads- en dorpsgezichten en stillevens, figuurstukken en (zelf)portretten. Ook werd er veel belang gehecht aan de ambachtelijke kant van het vak.
Dat de DVK-collectie zoveel bekende grootheden telt en een behoorlijk aantal werken van hoge kwaliteit, heeft te maken met de verantwoordelijk ambtenaar voor de aankopen, de NSB’er Eduard Gerdes (1887-1945). Gerdes was zelf kunstenaar en voor de oorlog lid van talrijke kunstenaarsgenootschappen. Hij kocht werken aan van befaamde grootheden als Karel Appel, Maurits Escher, Pyke Koch, Willem van Konijnenburg, Gerard Röling, Jan Sluijters, Carel Willink en vele anderen.
Tentoonstelling
In de tentoonstelling worden twee aansprekende en herkenbare genres gepresenteerd: het portret en het landschap. Terwijl de schilderijen spreken van vakmanschap en onschuld, getuigen citaten van propagandistische motieven.
In een thematische ordening komen teksten aan de orde over de essentiële onderwerpen van de tentoonstelling aan bod en passeren de opgeworpen vragen en dilemma’s de revue. De thema’s zijn: het ‘bildungsideaal’ van het DVK; nationale identiteit en propaganda; goed, fout en alles daartussenin; het realisme, dat voor en kort na de oorlog bloeide, en in de loop van de jaren vijftig in het verdomhoekje belandde. De werkelijkheid is gelaagd, dat ene goede antwoord bestaat niet. De tentoonstelling wil afrekenen met vooroordelen door de werken te tonen, te informeren, vragen te stellen en het debat te stimuleren.
Meer hierover op de site van Museum Arnhem.
