Marcel Rözer – Zo vader

Auteur: MARCEL RÖZER – ZO VADER
Uitgever: Nijgh & Van Ditmar
Datum: maart 2013
Pagina’s: 224
ISBN: 978 903 8896 601

Het venijn in Zo vader van sportjournalist Marcel Rözer zit vooral in het slothoofdstuk. Hierin wordt nog een familiegeheim toegevoegd dat bij Marcel tot op latere leeftijd onbekend bleek. De ondertitel van Zo vader luidt: Een keuze voor de Waffen-ss die generaties lang nadreunt.

Mijn eerste interpretatie van de hoofdtitel was dat je ‘zo vader’ kunt verlengen met ‘zo zoon’. Mede gesteund door een citaat dat Rözer aanhaalt van Primo Levi die ooit schreef: ‘Het is gebeurd en daarom kan het weer gebeuren.’ Met andere woorden: wie kan voorspellen welke keuzes een zoon maakt onder dezelfde omstandigheden als waarin zijn vader verkeerde. Een vader die een keuze maakte voor de Waffen-ss en die aan het Oostfront tegen de Russen vocht. Maar het allerlaatste hoofdstuk draagt de titel Zo vader en hierin brengt Marcel Rözer verslag uit aan zijn vader.

‘Zo vader’ wordt dan de aanhef boven een resumé. De achternaam van de schrijver doet al vermoeden dat door de aderen van de familie Duits bloed vloeit. De keuze voor de Waffen-ss van vader Kurt Rözer werd ingegeven door zijn vader die toen al lid was van de NSB.

Marcel duikt in een verzwegen verleden en volgt het spoor van zijn vader. Hij reist naar Duitsland, bezoekt en praat met oud-ss’ers, hoort verhalen aan van zijn oudere broer en maakt lange sessies bij een psycholoog, want in zijn geest is een worsteling ontstaan die hij zelfstandig niet kan winnen.

Bij herdenkingsbijeenkomsten kijkt hij om zich heen en vraagt zich af wie de helden waren en wie aan de andere kant stonden. Een scheidslijn die voor hem steeds schimmiger wordt. Een zoektocht naar een verleden die achteraf veel antwoorden oplevert, maar waar altijd nog open plekken overblijven. De zoon is de verteller en hij noteert alles in de ik-vorm op een klein moment na. Tijdens een bezoek aan Kamp Vught wordt het Marcel allemaal te veel en stelt hij zich buiten beeld op waarbij hij een man observeert die zit te huilen. Die man is hij zelf.

Rözer schrijft zeer liefdevol over zijn vader. Al was hij zwijgzaam en bemoeide hij zich niet al te zeer met zijn kinderen, de visavonturen die zij samen beleven maken een grote indruk op hem. Na de oorlog zijn er een paar ontlastende verklaringen die aangeven dat de foute familie Rözer, met name de opa, ook wel dorpsgenoten hebben gewaarschuwd bij aankomende razzia’s.

Opvallend genoeg is de schrijver nauwelijks geconfronteerd geweest met het verleden van zijn familie. Gepest is hij er niet mee. Het zijn de vragen die maar in zijn hoofd blijven malen. Hoe kun je jongens van 17-18 jaar een verkeerde keuze aanrekenen? Wie garandeert hem dat de geschiedenis zich niet zal herhalen?

Op een dag stapt zijn 12-jarige zoontje de kamer binnen met de kreet dat hij een pissebed heeft gered: ‘Houzee, mijn pissie is gered.’ Het ‘houzee’ heeft hij pas op de tv gehoord en hij vond het een leuk woord, maar vader Marcel schrikt. Dat is het verleden wat hij met zich meedraagt!

Rözer schrijft sober en hij gebruikt korte en soms ultrakorte hoofdstukjes. Wat hij moest vertellen heeft hij opgeschreven. Overbodigheden laat hij geheel achterwege en langzaam werkt hij toe naar het prijsgeven van een tweede verhaal dat in de familie speelde. En misschien maakt dit nog wel meer indruk dan het verhaal van zijn vader.

`Toch niet alweer een boek over de oorlog? kreeg Marcel Rözer te horen toen hij in eigen kring vertelde over het project waarin hij de gangen van zijn vader in de Tweede Wereldoorlog beter hoopt te begrijpen. `Heb jij een vader? luidde zijn tegenvraag. `Dan is dit ook een boek voor jou. In Zo vader duikt journalist Marcel Rözer in het leven van zijn ouders en de rest van de familie. Met de Achterhoek als decor beschrijft Rözer de geschiedenis van zijn `foute familie. Laag voor laag komt hij dieper bij de waarheid, bij de feiten die angstvallig voor hem verborgen werden gehouden en die hij onbewust ook liever niet wist. Daarnaast probeert hij zich te ontdoen van het masker van schuld en schaamte dat doorgegeven werd van vader op zoon. Zo vader gaat over persoonlijke bevrijding, over kijken zonder oordeel, maar ook over de lichtzinnigheid van de hedendaagse mens inzake oorlog en vrede. Of zoals Primo Levi het stelde: `Het is gebeurd en daarom kan het weer gebeuren.

Lees meer en discussieer mee op ons forum.