NSB-dochter keert terug in dorp

De dochter van een NSB’er vertelt in de klas haar verhaal, samen met een Joodse vrouw die haar hele familie verloor.

Feest in Veendam: de oorlog was voorbij. Samen met haar broertje ging de 6-jarige Tineke van Hal op de muziek af. ‘We keken onze ogen uit’, vertelt Tineke, inmiddels 69. De vreugde was niet van lange duur. ‘Maak dat je wegkomt’, klonk het al snel. ‘Vuile landverraders!’ Tineke was nog veel te klein om te snappen wat ‘NSB’ betekende, die club waar haar vader lid van was. Maar ze was groot genoeg om pijn te voelen. Pas vele jaren later kan ze haar geheim delen, vertelde ze vrijdag op basisschool de Viermaster in het dorp waaruit ze vele jaren geleden werd weggepest. Dat doet ze samen met de Joodse Rozette Kats, die in de oorlog haar hele familie verloor. ‘Een paar jaar geleden zou ik dit voor geen goud samen met haar hebben kunnen doen’, zegt Tineke van Hal. ‘Ik zou me vreselijk geschaamd hebben. Het is goddank niet zo, maar toch: het idee dat mijn vader haar familie wel eens vermoord zou kunnen hebben.

Groot geheim
De kinderen luisteren ademloos als Rozette Kats vertelt hoe haar ouders haar als baby afstonden omdat onderduiken met twee baby’s – moeder was zwanger – onmogelijk was. Kort daarna werden ze verraden. Ze stierven in Auschwitz.Toen Rozette zes werd, vertelde haar pleegvader haar dat hij en zijn vrouw niet haar echte ouders waren. Ze was Joods en heette geen Rita van den Berg, zoals ze dacht. Maar wat was dat, Joods? Rozette had geen idee.‘Ik wist alleen dat je er aan dood ging, zoals bij mijn ouders. Ik werd onzeker. Mijn pleegouders zeiden wel dat ik altijd bij hen kon blijven, maar als ik nu eens stout was? En het ergste: ik kon er nooit over praten. Ik werd een kind met een groot geheim.’Tineke wist niet wat de NSB was. ‘Het moest wel heel slecht zijn. Waarom werden we anders getreiterd en geslagen?’ Verward was ze ook, want ze hield van haar vader. Maar kon dat eigenlijk wel? Was zij dan ook niet slecht?

In de knoop
Nadat het gezin Van Hal in Rotterdam neerstreek, werd er thuis niet meer over de oorlog gesproken. Ook later niet. Zelfs Van Hals eigen man – inmiddels overleden – heeft het nooit geweten. ‘Ik durfde mensen niet dichtbij te laten komen. De dodenherdenking volgde ik op de tv met een brok in mijn keel omdat ik me medeschuldig voelde.’Toen ze na 52 jaar als onderdeel van een therapie eindelijk weer haar geboorteplaats bezocht, was ze doodsbang om herkend te worden. ‘Ik wist dat het onzin was. Maar toch.’Ook Rozette Kats raakte met zichzelf in de knoop. Net als Van Hal zocht zij hulp, en bleek ze niet de enige met een beladen verleden. Dat hielp. Maar beide vrouwen waren toen al rond de vijftig.Als het verhaal verteld is, barsten de vragen los. Dachten de vrouwen veel aan de toekomst? Wat zouden ze doen als ze Hitler op straat tegenkwamen? Hield Tineke van haar vader?De kinderen hangen aan de lippen van hun bijzondere gastjuffen. Stefan Ridderbos (11) vindt het ‘erg leerzaam’. Vooral dat de vrouwen de les sámen geven. ‘Ik had gedacht dat ze elkaar in de haren zouden vliegen.’ Ook de 11-jarige Guillermo Cosse is onder de indruk. ‘Ik vond het wel heel zielig dat Tineke zo gepest werd. En dat Rozettes ouders dood gingen. Soms zag je dat ze bijna moesten huilen.’

Bron: Volkskrant
NSB dochter en vrouw van Joodse afkomst vertellen samen hun verhalen voor de klas, Volkskrant 01/12/2008
Van onze verslaggeefster Karin Sitalsing 1 december 2008,