Waarom heb je mijn Schouder niet Gezocht – Monoloog Martin Reuser
Het is een autobiografische monoloog over een oudere man van wie het leven in grote mate bepaald is door het feit dat hij het kind van “foute” ouders is. Het verzwijgen en het zoeken tot op hogere leeftijd komen sterk naar voren.
Op 12 januari 2010 treedt Martin op in het Parooltheater in Amsterdam en op 23 april in theater Piek Naat te Uden. Komen er nog meer aanvragen dan zal de voorstelling mogelijk nog op andere plaatsen te zien zijn, want zo zegt Martin Reuser zelf: “Hoe meer mensen ik door de monoloog kan bereiken om ook te gaan praten, des te beter is dat.
In de theatermonoloog staan de ervaringen, zoektocht, vragen en emoties van Bredanaar Martin Reuser centraal. Bovendien doet de gedreven amateur-toneelspeler de monoloog zelf: Reuser speelt zijn eigen leven. Want hij is een ‘kind van foute ouders’, zoon van een NSB-echtpaar uit Tiel.
Midden december speelde Martin Reuser (68) met Theaterhuis Zuid voor het eerst zijn monoloog, bij Podium Bloos in Breda. Begin deze maand gaf hij een aangrijpende uitvoering in Tiel, waar zich zijn traumatische jeugd afspeelde – in aanwezigheid van een van zijn bejaarde zussen.
Nu geeft hij zich voor de vierde maal op toneel bloot, in het theater waar hij met zangeres Yvonne Frijters en regisseur Jan Smeets ook zijn toneelspel repeteerde.
Met een vader die actief was bij de NSB en een moeder uit een NSB-familie die ook met de Nederlandse fascisten sympathiseerde, verwerkt Reuser in de monoloog zijn eigen traumatische ervaringen. Hij heeft ervaren dat kinderen van ‘foute ouders’, meer dan zestig jaar na de oorlog, nog steeds een vergeten groep zijn.
“Ik moet het heel vaak uitleggen. Ook al ontstaat er wel wat meer openheid. Terwijl het in Nederland, naar schatting, gaat om 50.000 kinderen van ouders die fout waren in de Tweede Wereldoorlog. Een half miljoen mensen die nu al hun hele leven lang rondlopen met een groot geheim. Ik wil de buitenstaanders meetrekken in die wereld, in mijn wereld. In mijn hoofd en dat van mijn ouders. In mijn zoektocht naar de waaroms. De boosheid die in mij zit, op mijn moeder die nooit heeft willen praten, op dat levenslange verzwijgen.”
Toen hij in december vorig jaar voor het eerst zijn monoloog opvoerde, wist hij nog steeds niet veel meer dan dat zijn vader Theo in 1944 ‘ergens aan het front in Limburg’ gesneuveld was, in gevechten tussen Duitse troepen en oprukkende geallieerden. Hij had een verhaal gehoord van drie NSB’ers die zich een stuk in hun kraag dronken, vlak voor ze omkwamen.
Pas twee jaar geleden vond hij het graf van zijn vader terug, op de Duitse militaire begraafplaats in het Limburgse Ysselsteyn. Maar hij wist nog steeds bar weinig; ook in de archieven van Rode Kruis en Oorlogsdocumentatie, waar hij zocht, zaten weinig of geen gegevens over zijn NSB-vader.
Publicatie van zijn verhaal in deze krant zette hem echter verder op het spoor van zijn vader.
Martin Reuser: “Ik werd benaderd door een amateur-historicus uit Deurne, die onderzoek doet naar de ongeveer vijfhonderd soldaten die daar in 1944 in gevechten omgekomen zijn; Duitse, geallieerde en NSB’ers. Hij heeft van 153 soldaten de toedracht kunnen achterhalen. Mijn vader zat daarbij.”
Vader Reuser was op zondag 24 september 1944 omgekomen.
“Er was diezelfde dag in die omgeving inderdaad een incident met drie dronken NSB’ers, maar daar zat hij niet bij. Mijn vader zat in een Duitse munitiewagen die achtervolgd werd door een Engelse tank. Bij een kruispunt zagen ze dat ze het niet zouden redden. Mijn vader heeft een stel kerkgangers nog gewaarschuwd dekking te zoeken, in de kelder van een huis. Daarna werd de munitiewagen geraakt en ontplofte. Mijn vader is ter plekke bij dat kruispunt begraven en later op het oorlogskerkhof in Limburg herbegraven.”
Reuser heeft zelfs een rouwadvertentie opgeduikeld, uit het NSB-blad Volk en Vaderland. ” Het heeft vijftig jaar mijn leven beheerst, voor het eerst ken ik nu de toedracht van zijn dood. Zo komt een einde aan mijn zoektocht.”
