Het NIOD ook voor uw onderzoek naar identiteit van een Duitse vader
Er is lang aangenomen dat er in Nederland gedurende de bezettingsjaren circa 10.000 kinderen zijn geboren met een Duitse vader. Een recente (Duitse) bron spreekt echter van een aanzienlijk hoger getal: circa 50.000 kinderen. De zoektocht van een kind naar de biologische vader is doorgaans een lange weg, die leidt langs vele instanties in Nederland en Duitsland. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie beschikt in beperkte mate over documenten met betrekking tot in Nederland geboren kinderen. De kans is daarom groot dat de gezochte gegevens bij het NIOD niet (meer) voorhanden zijn. In de volgende collecties van het NIOD kunt u gegevens vinden over in Nederland geboren kinderen met een Duitse vader:
Collectie 88: Arbeitsbereich der NSDAP in den Niederlanden
Deze collectie bevat een verzameling archiefstukken van verschillende afdelingen en verenigingen, ressorterend onder de NSDAP. Deze archieven zijn slechts zeer fragmentarisch bewaard gebleven. Vermoedelijk is het meeste verloren gegaan (vernietigd) in september 1944, na de landingen bij Arnhem. Eén van de afdelingen van de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter Partei (NSDAP) was de Nationalsozialistische Volkswohlfahrt (NSV). Aanvankelijk werd de NSV opengesteld voor de zogenaamde ‘Volksduitsers’ (met Nederlanders gehuwde Duitse vrouwen of tot Nederlander genaturaliseerde Duitsers), later ook voor alle Nederlandse staatsburgers. Daardoor waren vooral veel Nederlandse vrouwen lid van de NSV, welk lidmaatschap vele voordelen bood, zoals de toewijzing van extra levensmiddelen en kolen. Ook van andere NSV-instellingen, zoals Mütter-, Entbindungs- und Säuglingsheime (klinieken waar kinderen werden geboren) konden zij gebruik maken. Helaas is er over deze klinieken weinig bekend. Van de bekendste in Nederland, de Boerhaave kliniek te Amsterdam weten we, dat de archieven niet meer bestaan. De dossiers 19-21 uit collectie 88 betreffen de Wohlfahrtspflege und Fürsorge en Winterhilfswerk.
Collectie 20: Generalkommissar für Verwaltung und Justiz (VuJ)
Ook voor deze collectie geldt dat het zeer fragmentarisch bewaard is gebleven. Onder VuJ vielen zeer veel verschillende afdelingen, veelal te maken hebbend met juridische aangelegenheden. Voor vragen aangaande geboortes komen twee afdelingen in aanmerking:
– Ten eerste de Abteilung Angelegenheiten Deutscher Staatsangehöriger, met daaronder Deutsche Standesbeamte en de Amtliche Deutsche Beratungsstelle (dossiers 1957-2023).
– Ten tweede de dossiers van het Vormundschaftsgericht, een onderdeel van het Deutsches Landesgericht in den Niederlanden. Deze rechtbank was belast met uitspraken betreffende voogdijkwesties. De dossiers 6404-6981 omvatten 565 omslagen met behandelde zaken.
Genoemde collecties kunt u inzien in de studiezaal van het NIOD.
Het NIOD beschikt in beperkte mate over gegevens met betrekking tot personen die na de oorlog te maken hebben gehad met justitie wegens een vorm van collaboratie. In enkele gevallen zijn berichten in de dagbladen verschenen van rechtszaken tegen personen die werden beschuldigd van collaboratie. Het NIOD heeft deze berichten verzameld en ondergebracht in de knipselcollectie. Het NIOD beheert drie knipselcollecties die worden aangeduid met KA, KB, en KC. De KA-collectie is een deel van de knipseldocumentatie van de NSB. U zult in deze collectie knipsels uit vooroorlogse kranten en kranten uit de oorlogstijd aantreffen. De KB-collectie is ontstaan na de oorlog en opgebouwd door het NIOD. Deze collectie bevat knipsels uit een groot aantal Nederlandse kranten en tijdschriften en uit kranten en tijdschriften uit Duitsland, Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten. Deze collectie wordt nog dagelijks met nieuwe knipsels aangevuld. De KC-collectie vertoont veel overeenkomsten met de KB-collectie, maar onderscheidt zich door het feit dat deze betrekking heeft op voormalig Nederlands-Indië en Indonesië. Een overzicht van de knipselcollectie kunt u vinden op de website.
Er zijn diverse boeken over en door kinderen van “foute” ouders en Duitse militairen geschreven. Dergelijke boeken kunnen belangrijke informatie voor u bevatten en u daarmee in staat stellen beter te begrijpen hoe het nu precies zat (historisch) dan wel wat dit alles voor u betekent. De literatuurpagina bevat een uitgebreid overzicht van boektitels. Een deel van de daarin genoemde titels is te koop bij de boekhandel en het antiquariaat. Een deel is opvraagbaar bij de bibliotheek of ter inzage bij instellingen als het NIOD, Cogis, het Nationaal Archief of de Koninklijke Bibliotheek.
De bibliotheek van het NIOD biedt een grote hoeveelheid publicaties over lokale en regionale geschiedenis. Aan diverse aspecten van de bezettingsgeschiedenis wordt minder aandacht besteed. Over verzet is bijvoorbeeld redelijk wat te vinden, maar over collaboratie beduidend minder.
Adres NIOD:
Herengracht 380
1016 CJ Amsterdam
Telefoon: 020-523 38 00
Fax: 020-523 38 88
E-mail: info@niod.nl
Website: www.niod.nl
Twitter: @NIODamsterdam
Openingstijden studiezaal
Maandag: 13.00 tot 17.30 uur
Dinsdag t/m vrijdag: 9.00 tot 17.30 uur
Op één hand te tellen
‘Helaas is tot aan de dag van vandaag het aantal goede en zuivere studies naar de ´foute´ sector op één, hoogstens twee handen te tellen. Zo is het ongelooflijke waar: er werd nooit één gedegen boek over de NSB geschreven en dat terwijl de Nederlandse Academie honderden historici per jaar aflevert.
Het beste dat over de NSB gepubliceerd werd staat verspreid over het Koninkrijk van De Jong en in oudere overzichten zoals het werk van A.A. de Jonge over de vooroorlogse kritiek op de democratie. Ook over kopstukken van de NSB en over aan de beweging verwante groeperingen weten we, uitzonderingen daargelaten, weinig en wat we weten is, zoals bijna alles over de ´foute´ sector, zo sterk gekleurd door invloed van politieke weerzin en dat het geschiedkundig niet veel waard is. Zo is het nog maar een jaar geleden dat de fascinerende verantwoording van Mussert openbaar werd gemaakt. En een behoorlijke studie over de zogenaamde Moffenmeiden verscheen nog weer later – net op tijd, over tien jaar zou geen van de vrouwen nog in leven zijn geweest. Kleiner nog is het aantal pogingen te begrijpen wat ‘de fouten’ bezield heeft.
Het meest stuitende voorbeeld van een dergelijke weigering is de eerste zin uit een van de weinige boeken die wél over de NSB gepubliceerd zijn: een serie artikelen onder de titel De Zwarte Kameraden uit 1984, met een voorwoord van de toenmalige directeur van het NIOD. Die eerste zin luidt: “Uit de vele publicaties over de ideologie van fascistische stromingen komt in ieder geval steeds duidelijker naar voren dat fascisme gebaseerd is op leugen.’ Het is ondenkbaar dat een boek dat zo begint tot begrip van het onderzochte fenomeen kan komen.’
Bron: Chris van der Heijden in de NRC van 9 december 2006
Welgelteld één plank
‘Wie de bibliotheek van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie binnenloopt, komt direct tegenover rijen van kasten te staan welke vol literatuur over het Nederlandse verzet tijdens de bezetting gevuld zijn. Dit uitbundige aanbod staat in uitermate schril contrast met de afdeling over het Nederlands nationaal-socialisme. Het materiaal over de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) van Anton Mussert beslaat welgeteld één simpele plank, ook nog eens niet in het zicht. Om de situatie nog treuriger te maken schetsen deze werken een zeer bekrompen en onnatuurlijk beeld van dit zeer historisch belangrijk tijdsperk over de beweging en haar leden. Ongefundeerde aannames en eenzijdig bronnengebruik drukken een zwaar stempel op het onderzoek. Deze armoede mag echter geen verrassing heten, het lijkt erop dat de NSB door wetenschappers nog niet serieus wordt genomen als politieke beweging en als onderdeel van de Nederlandse politieke geschiedenis.’
Bron: Josje Damsma en Erik Schumacher in een intern, bij het NIOD verspreid paper
NIOD-collecties
Via de zoekfunctie van de website kunt u in één keer door alle NIOD-collecties tegelijk zoeken. Daarnaast kunt u gebruik maken van de afzonderlijke zoeksystemen per collectie. De afzonderlijke zoeksystemen bieden vaak meer collectie specifieke zoekopties, het is dan ook raadzaam bij hele specifieke zoekopdrachten deze systemen te benutten. Het NIOD beheert de volgende collecties:
– Bibliotheekcatalogus: via dit zoeksysteem kunt u nagaan welke boeken en artikelen er over het door u gewenste onderwerp zijn verschenen. De kern van de bibliotheek bestaat uit publicaties over Nederland en Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er is een groeiende collectie boeken en tijdschriften aanwezig over extreem oorlogsgeweld en genociden in de 20ste en 21ste eeuw. U kunt de boeken en artikelen inzien op de studiezaal van het NIOD. Het NIOD leent geen materiaal uit.
– Knipselcollectie: een ander goed startpunt voor onderzoek is de knipselcollectie, waarin vele kranten- en tijdschriftenartikelen over verschillende onderwerpen en personen te vinden zijn.
– Archiefcollectie: voor diepgaander onderzoek kunt u zich wenden tot onze archiefcollectie. De inventarissen van de diverse archieven zijn digitaal doorzoekbaar.
– Beeldcollectie: de beeldcollectie is uitsluitend digitaal te raadplegen via Beeldbank WO2. Via deze site kunnen beelden ook besteld worden.
Overigens zijn de mogelijkheden om op persoons- of familienaam bij het NIOD te zoeken beperkt, omdat veel van onze archieven en collecties niet op naam zijn ontsloten vanwege de Wet Bescherming Persoonsgegevens.
Bronnen bekijken
Gepubliceerd materiaal (boeken, krantenknipsels, e.d.) kan op de studiezaal worden ingezien. Voor bepaald archiefmateriaal ligt dat in verband met de bescherming van de privacy van nog levende personen wat ingewikkelder. In sommige gevallen moet voor inzage vooraf schriftelijk toestemming worden gevraagd aan de directeur van het NIOD. In de inventarissen van onze archiefcollecties staat onder het kopje ‘openbaarheid’ vermeld welke eventuele voorwaarden voor inzage aan een bepaalde archiefcollectie verbonden zijn. Lees meer hierover bij: LINK naar vraag en antwoord.
Zoeken in digitale bronnen
Op de website van Netwerk Oorlogsbronnen kunt u door een groot aantal WO2-collecties in Nederland zoeken. Praktische zoektips en handige verwijzingen naar relevante online digitale collecties kunt u vinden in Eerste Hulp bij e-Onderzoek van Ewoud Sanders.
Vragen
Niet al ons materiaal wordt op de website genoemd. Het is daarom raadzaam om tijdens een bezoek te vragen of er misschien nog meer informatie over een bepaald onderwerp te vinden is. Indien u vragen heeft over de beschikbaarheid van en/of inzage in onze collecties kunt u de studiezaal telefonisch 020-5233800 of via het contactformulier op de website benaderen.
Heeft u verder nog vragen neem vrijblijvend contact op met SWH: secretariaat@werkgroepherkenning.nl
