Vlak na de oprichting in 1945 van het Rijksinstituut voor oorlogsdocumentatie (het huidige NIOD) deden de beheerders ervan de oproep aan de Nederlanders om zoveel als mogelijk belangrijke documenten die betrekking hadden op de bezettingstijd aan het instituut af te staan. Daarmee zou immers een zo compleet mogelijk beeld gegeven kunnen worden van de persoonlijke belevenis(-sen) van het volk in de oorlog. Veel mensen hebben in de loop van de jaren gehoor gegeven aan deze oproep. Nu de oorlogsgeneratie in de ouderdom is aangekomen worden er ook steeds meer zolders van ouderlijke huizen geruimd. Zo krijgt het RIOD, inmiddels NIOD, nog steeds een gestage stroom van aanbiedingen die ‘wel eens belang zouden kunnen hebben’.
Van de meer dan honderdduizend Nederlanders die op de een of andere manier met de bezetter hebben samengewerkt is er natuurlijk een niet gering aantal dat weinig tot geen persoonlijke bezittingen meer had na de zuiveringsperiode. Toch hebben de meeste van hen wel ergens een plekje in huis waar nog wat ligt dat uit de oorlogsjaren dateert. Brieven, uniformen of delen daarvan, nationaal-socialistische lectuur, liedjesboeken van de Jeugdstorm,etc. Allerlei dat de vanzelfsprekendheid, of de dilemma’s, van die jaren zichtbaar en tastbaar maakt.
Vaak half vergeten en verwaarloosd, vaak ook diep weggestopt opdat het niet gevonden kan worden door de verkeerden. Weggestopt, maar niet weggegooid, want vaak is het een verleden waarvan men weet dat het niet weg te gooien is. Bovendien realiseert men zich vaak dat de spullen meer dan alleen een persoonlijke waarde hebben, al gaat het dan in eerste instantie om de eigen familie. Daarnaast hebben ze waarde omdat het veelzeggend is over die tijd en de keuzes die mensen toen hebben gemaakt. Een meer dan persoonlijk belang dat in de afgelopen decennia natuurlijk wel zo goed als uitsluitend negatief is beoordeeld.
Bij Stichting Werkgroep Herkenning staat een kast die op slot kan. Daarin bewaren we wat we zoal ontvangen aan boeken en tijdschriften van voor en tijdens de bezettingsjaren. Nationaal-socialistische lectuur, bronnen voor de verbeelding van een tijd, een tijdgeest en overtuigingen die ons nu vreemd, koddig, kwaadaardig, ongelofelijk naiëf, merkwaardig verleidelijk en in alle opzichten gedateerd, lijken. Bronnen van verbeelding die niettemin nodig kunnen zijn om herinneringen productief te maken, om de destructiviteit van de ideologie los te kunnen zien van overwegingen die niet destructief waren.
We hopen eigenlijk dat u eventuele belangrijke nalatenschap van ouders die betrekking heeft op de oorlogsjaren niet weggooit. Misschien is het een overweging als u er toch vanaf wil om dat wat geen direct persoonlijke relevantie voor u heeft bij Herkenning onder te brengen.Informeer naar de mogelijkheden.
